مقطع سرنوشت‌ساز در قانون عکس پاسپورت – استماع عمومی

تقریبا پنج سال است که از آیین‌نامه جدید پلیس نروژ و الزام همه افراد به نشان دادن گوش در عکس پاسپورت و مدارک مسافرتی از جمله کارت اقامت می‌گذرد. در این مدت فعالیت‌های زیادی توسط تعدادی از مسلمانان مقیم نروژ انجام شد که مهترین آن جمع‌آوری 3500 امضا برای یک طومار اعتراضی بود که تقدیم وزارت دادگستری و امنیت عمومی (مافوق پلیس نروژ) شد.

حالا بعد از گذشت ماه‌ها از این اقدام، وزارت دولت در پی تصویب قطعی قانون پاسپورت در مجلس قانون‌گذاری نروژ (استورتینگه) است. در بخشی از پیش‌نویس قانون موضوع عکس پاسپورت به صورت مشخص مطرح شده که در ادامه ترجمه فارسی آن آورده می‌شود. نکته جالب توجه اینجاست که وزارت دادگستری و امنیت عمومی در اینجا دو آلترناتیو پیشنهاد کرده و منتظر بازخورد عموم مردم و سازمان‎هاست: آلترناتیو اول: الزام افراد محجبه به نمایان کردن گوش در عکس مانند بقیه افراد و آلترناتیو دوم: استثنا کردن افراد محجبه از نشان دادن گوش.

همانطور که مشخص است، باید حداکثر تلاش انجام شود تا در ماده چهار قانون پاسپورت، آلترناتیو دوم مورد تایید قرار بگیرد.

در حال حاضر دولت برای پیش‌نویس قانون پاسپورت تقاضای استماع عمومی یا Høring کرده است. در نروژ دولت موظف است پیش‌نویس قوانین و مقرراتی که برای جامعه مهم و بر زندگی آنها موثر است را پیش از ارسال به مجلس، به استماع عمومی بگذارد. در استماع عمومی که این روزها به صورت آنلاین برگزار می‌شود، هر فرد مقیم نروژ می‌تواند نظرات و دیدگاه های خود را به صورت شفاف اعلام کند و دولت موظف است که آنها را در ادامه کار در نظر بگیرد.

در این مقطع سرنوشت‌ساز پس از یک مبارزه 5 ساله و پیش از ارسال متن نهایی قانون برای استورتینگه (که در صورت تصویب آن در استورتینگه، تغییر دادنش در کوتاه مدت، نزدیک به محال است)، بر همه مسلمانان و معتقدان به آزادی دینی است که با نظرات محکم خود برای تایید آلترناتیو دوم ماده چهار کوشش کنند. برای این کار هر فرد مقیم نروژ کافی است که به صفحه مربوط به این استماع عمومی وارد شده و در بخش Send inn høringssvar نظر خود را ارسال کند. مهلت ارسال نظرات 7 ژوئن 2019 است و نظرات طبعا باید به نروژی نگارش شوند.

ترجمه متن نامه وزارت دادگستری و امنیت عمومی که همراه پیش‌نویس قانون پاسپورت و کارت ملی منتشر شده است:

پیشنهاد قانون جدید پاسپورت و کارت ملی
منتشر شده: 7 مارس 2019

وزارت دادگستری و امنیت عمومی امروز پیش‌نویس قانون جدید پاسپورت و کارت ملی را منتشر کرده است. این پیش‌نویس بخشی از فعالیت مربوط به مدرن‌سازی صدور پاسپورت و و اجرای طرح کارت ملی مجهز به هویت الکترونیکی است.
بیشتر بخش‌های قانون فعلی در نسخه پیش‌نویس قانون جدید دست نخورده باقی مانده و همچنین قوانین فعلی به عنوان مبنای قانون کارت ملی البته با لحاظ کردن ساختار و منطبق با فناوری جدید در نظر گرفته شده است.

بخش‌های اصلی اجرای فرایند صدور مدارک توسط فرماندهی مرکزی پلیس نیز غالبا به همان صورتی که امروزه انجام می‌شود، در قانون جدید نیز پیش‌بینی شده است به این معنی که بخش‌های اصلی تصمیمات در قانون پیشنهادی جدید همان‌هایی است که از قبل در دسترس متقاضیان پاسپورت و کارت ملی بوده است.

پیش‌نویس قانون جدید، مقررات مربوط به زمان اعتبار، هزینه صدور، نحوه نگهداری اطلاعات و همچنین توزیع و استفاده از هویت الکترونیک ملی را را نیز مشخص می‌کند.
مدت اعتبار کارت ملی 5 سال پیشنهاد شده است. در ضمنِ فعالیت برای بهبود مدیریت فرایند پاسپورت و صدور کارت ملی، وزارتخانه نیاز به بررسی مدت اعتبار مدارک را هم مطرح کرده است. در خصوص پاسپورت، دو پیشنهاد ارائه شده است: مدت اعتبار 10 ساله و مدت اعتبار 5 ساله. وزارتخانه موضعگیری در خصوص هیچ یک از این انتخاب‌ها نکرده است.

در خصوص الزامات مربوط به تصویربرداری از صورت متقاضیان پاسپورت نیز دو پیشنهاد ارائه شده است: یک آلترناتیو با الزام به نمایان کردن گوش‌ها برای افرادی که از پوشش سر به دلایل مذهبی استفاده می‌کنند و آالرناتیو دوم عدم الزام به نمایان کردن گوش برای این افراد. وزارتخانه علاقمند است برای تصمیم‌گیری در این خصوص، به صورت حداکثری از نظرات افراد صاحب‌نظر که ذیلا در لیست مستمعین بهره‌مند شود تا بتواند در خصوص اینکه آیا ارائه استثنا (به افرادی که بخاطر مذهب گوش خود را می پوشانند) به مصلحت هست یا خیر، تصمیم‌گیری کند.
وزارتخانه مشخصا در انتظار دریافت نظرات ارسالی از سوی لیست مستعمین است.

———————–

توضیح ضروری: علاوه بر سازمان‌ها و نهادهایی مشخص شده در لیست مستمعین، همه افراد ساکن نروژ نیز می‌توانند در استماع عمومی یک پیش‌نویس قانون شرکت کنند.در ادامه به بررسی متن پیش‌نویس قانون می‌پردازیم. متن کلی بسیار مفصل و شامل جزییات صدور و توزیع پاسپورت است، اما ما در اینجا تنها به ترجمه بخش مربوط به نمایاندن گوش در تصویربرداری صورت می‌پردازیم.

———————–

پیش‌نویس قانون پاسپورت تهیه شده توسط وزارت دادگستری و امنیت عمومی – صفحه 20-23

در خصوص الزام به نمایان کردن گوش

[دو آلترناتیو ذکر شده برای ماده چهار به این شرح است:

• ماده چهار آلترناتیو اول: افراد می‌توانند بنا بر دلایل مذهبی یا دلایل خاص دیگر مثلا دلایل پزشکی، پوشش سر در عکس داشته باشند، مادامی که بدانیم پوشش سر مشابهی را در نقاط کنترل بعدی استفاده می‌کنند. پوشش سر نباید هیچ بخشی از صورت یا میزانی بیش از ضرورت از سر را بپوشاند. هر دو گوش باید نمایان باشد.
• ماده چهار آلترناتیور دوم: افراد می‌توانند بنا بر دلایل مذهبی یا دلایل خاص دیگر مثلا دلایل پزشکی، پوشش سر در عکس داشته باشند، مادامی که بدانیم پوشش سر مشابهی را در نقاط کنترل بعدی استفاده می‌کنند. پوشش سر نباید هیچ بخشی از صورت یا میزانی بیش از ضرورت از سر را بپوشاند.]

وفق مقررات ایکائو (ICAO) سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی، در پرونده استاندارد 9303، کسی نمی‌تواند در تصویربرداری صورت، سر را بپوشاند (مثلا کلاه سرش باشد) مگر آنکه سازمان صادر کننده مدارک هویتی، پوشش سر را به دلایل مذهبی، فرهنگی یا پزشکی پذیرفته باشد. در این صورت باید صورت از محل رویش مو تا گونه‌ها و مقابل گوش نمایان باشد (گردی ِ صورت در تصویر به صورت کامل مشخص باشد). در نروژ، استاندار کلی بر ممنوعیت پوشش سر قرار گرفته است، به استثنای پوشش سری که به دلایل مذهبی یا پزشکی استفاده می‌شود. نروژ علاوه بر این، مشخصا افراد را الزام می‌کند که هر دو گوش را در عکس پاسپورت نمایان کنند، اگر چه این مورد جزو الزامات ذکر شده در مقررات ایکائو نیست. الزام به نمایان کردن گوش برای تمامی دارندگان پاسپورت مستقل از جنسیت، سن و دیدگاه دینی آنها اعمال می‌شود. گوش‌ها مانند اثر انگشت در انسان منحصر به فرد هستند و با تغییرات وزن، آرایش و افزایش سن تغییر چندانی نمی‌کنند. بنابراین گوش‌ها اطلاعات زیادی به همراه خود دارند که می‌تواند برای کنترل غیر اتوماتیک مسافران با مقایسه کردن چهره آنها با تصویر ثبت شده قبلی از صورت آنها و دیگر مدارک موجود در سیستم مورد استفاده قرار بگیرد. در اینصورت می‌توان متوجه شد که مسافر خودش هست یا به دروغ “وانمود می‌کند” که صاحب پاسپورت است و در واقع پاسپورت فرد دیگری را خریده، قرض گرفته یا دزدیده است.

افزایش آگاه‌سازی نسبت به اهمیت و الزام گوش‌های نمایان برای احراز هویت و الزام قانونی مربوط به آن در آیین نامه پاسپورت در سال 2014 لحاظ شد. تصریح قانونی مربوطه در دو بخش در سال 2014 به متن آیین‌نامه اضافه شد: در بخش الزامات عمومی برای عکس پاسپورت در بند 4 پاراگراف 4 و همچنین در تبصره مربوط به استثنا برای پوشش سر در بند 4 پاراگراف 6. تغییرات مربوط به گوش بدون برگزاری استماع عمومی انجام شد از این جهت که در ابتدا عقیده (وزاتخانه و پلیس) این نبود که استثنای مربوط حجاب، موجب پوشاندن گوش نیز می‌شود [پلیس معتقد بود که می توان افراد محجبه را به راحتی وادار به پذیرش نمایان کردن گوش کرد].

تعداد زیادی درخواست از اشخاص و سازمان‌ها و نهادها به دست پلیس رسیده که نشان می‌دهد تصریح مربوط به نمایان کردن گوش در سال 2014 موجب احساس در تنگنا قرار گرفتن برای عده‌ای شده است. این الزام برای آن دسته از دارندگان پاسپورت که به جهت مسائل مذهبی از پوشش سر استفاده می‌کنند، توهین‌آمیز شمرده شده است. بنابراین وزارتخانه در تماس با این شهروندان تاکید کرده که این بخش از مقررات در تهیه پیش‌نویس قانون جدید پاسپورت مورد بررسی مجدد قرار می‌گیرد.

در زمانی که آماده‌سازی‌ها برای استماع عمومی پیش‌نویس قانون جدید پاسپورت انجام می‌شد، موضوع تبعیض بر مبنای دین در مقررات عکس پاسپورت [با شکایت چند مسلمان و سیک علیه وزارت دادگستری و امنیت عمومی و فرماندهی مرکزی پلیس] توسط سازمان مبارزه با تبعیض نروژ (ال‌ده‌او) در پرونده شماره 17/623 و توسط دیوان دادرسی پرونده‌های تبعیض (نهاد فرجام‌خواهی پرونده‌های ال‌ده‌او) در پرونده شماره 65/2018 بررسی شد. هر دو هیئت داوری به این نتیجه رسیده‌اند که الزام برای نمایان کردن گوش در عکس پاسپورت مشمول تعریف “رفتار متفاوت ِ غیرمستقیم بر مبنای دین” می‌شود. در حکم 17 سپتامبر 2018 دیوان دادرسی پرونده‌های تبعیض فرض‌گرفته که پوشاندن گوش با روسری یک وظیفه شرعی در دین اسلام است و نیز افراد سیک باید گوش خود را در زمان استفاده از عمامه مخصوص سیک‌ها بپوشانند. علاوه بر آن، در حکم دیوان دادرسی پرونده‌های تبعیض آمده است:

“اشخاصی که پوشش مذهبی‌ای دادند که گوش را می‌پوشاند و علاقمند نیستند که به خاطر اعتقاد شخصی، از آنها با گوش‌های نمایان عکس‌برداری شوند، گذرنامه دریافت نخواهند کرد. این مساله آزادی آنها برای سفر و همچنین احراز هویت شدن با پاسپورت را محدود می‌کند. بر همین مبنا، دیوان دادرسی حکم می‌کند که تبصره نمایان کردن گوش تاثیرات منفی‌ای دارد که با درجه‌ای بیش از “کم اهمیت” ارزیابی می‌شود.
بررسی دیوان نشان می‌دهد که افرادی دارای پوشش مذهبی حقوقشان نسبت به افرادی که حجاب ندارند، تضییع می‌شود. بنابراین شرایط مربوط به “رفتار متفاوت” غیرمستقیم موضوع ماده 6 قانون مقابله با تبعیض پاراگراف دوم و “مدرک محکمه‌پسند” موضوع ماده 24 این قانون محقق خواهد بود.

علیرغم این، هم ال‌ده‌او و هم دیوان دادرسی به این نتیجه رسیدند که الزام برای نمایاندن گوش یک هدف موجه (امنیت عمومی) دارد که برای دستیابی به آن، این الزام (نشان دادن گوش)، ضروری است. در خصوص پایاپای بودن الزام به نمایاندن گوش، نظر دیوان دادرسی این است:

“دیوان دادرسی تصمیمش را بر این مبنا قرارداده که الزام برای نمایاندن گوش تاثیر منفی برای افرادی که تحت تاثیر این مساله قرار می‌گیرند دارد، به این دلیل که گوش باید در زمان تصویربرداری برای پاسپورت و همچنین زمانی که پاسپورت برای احراز هویت مورد استفاده قرار می‌گیرد، نمایان شود. همچنین قابل تصور است که احتمالا کنترل مفصلتری برای این افراد، همانطوری که شاکیان اشاره کرده‌اند، اعمال شود. با این همه، دیوان دادرسی معتقد است که اهمیت موضوع امنیت و احراز هویت و نیز کاهش خطر استفاده غیر قانونی از مدارک هویتی دیگران، و همچنین ارزش و اعتبار پاسپورت نروژی، باید در ارزیابی پایاپای بودن این الزام با وزن بالا مورد نظر قرار بگیرد. دیوان دادرسی همچنین فرض گرفته که اشخاص (محجبه) می‌توانند درخواست کنترل در محل بدون دید (مثلا در فرودگاه) داشته باشند در صورتیکه شخص با حجاب مجبور به نشان دادن گوش شود. در اینجا باید وظیفه شرعی برای پوشاندن گوش به دلیل مغایرت با مسائل اجتماعی مهم دیگر عدول شود. دیوان دادرسی علاوه بر این خاطر نشان می‌کند که قوانین پاسپورت در حال بررسی مجدد هستند. دیوان دادرسی فرض می‌گیرد که دولت در این خصوص بررسی خواهد کرد که آیا مبنایی برای ادامه دادن الزام برای نمایاندن گوش در عکس پاسپورت، حتی در صورتیکه شخص از حجاب استفاده می‌کند، وجود دارد یا خیر. نهایتا اعتقاد دیوان بر این است که تبصره ماده 4، پاراگراف 6 از مقررات فعلی پاسپورت (در خصوص نشان دادن گوش برای افراد محجبه) ناقض بخش 6 از قانون مبارزه با تبعیض نژادی یا بخش 6 از قانون برابری حقوق و تبعیض نیست.”

متن کامل حکم سازمان مبارزه با تبعیض در اینجا و حکم دیوان دادرسی پرونده های تبعیض را در اینجا مشاهده می‌کنید.

جهت تقویت مدیریت پاسپورت نروژی، احراز هویت دقیق و موثر از اهمیت شایانی برخوردار است. سیستم و فرایندهای جدید نیز فرصت‌های جدیدی برای بهبود کنترل فراهم می‌کنند. زمانی که در سال 2020 پاسپورت جدید و کارت ملی ارائه شود، سیستم جستجوی “یکی در تعداد زیاد” برای تصاویر گرفته شده از صورت افراد در بانک اطلاعاتی برای همه متقاضیان به کار گرفته خواهد شد. در این حالت، از اهمیت گوش به عنوان یکی از محک‌های صدور مدارک، کاسته خواهد شد به این دلیل که الگوریتم‌های فعلی به کار گرفته شده برای تشخیص صورت خودکار از گوش استفاده نمی‌کنند. اما با این حال، فرایند تشخیص صورت خودکار خالی از اشکال نیست و با روش‌هایی تلاش در جهت پر کردن خلاهای آن می‌شود که یکی از این روش‌ها، بررسی شخصی توسط مامور کنترل در مواردی است که مشابهت در سیستم مشاهده شود. سال‌های سال طول خواهد کشید تا  کنترل در مرزها کاملا خودکار شود و نیاز به هر گونه بررسی برای مطابقت پاسپورت با صاحب آن توسط مامورین از بین رود. بر همین مبنا، فرماندهی مرکزی پلیس اعلام کرده که حتی بعد از سال 2020 نیز همچنان نیاز به نمایان کردن گوش در عکس پاسپورت و کارت ملی جهت احراز هویت در مراکز صدور پاسپورت و مراکز کنترل مرزها، مطابق با پیشنهاد وزارتخانه در بخش الزامات عمومی برای مشخص بودن گوش در عکس‌برداری از صورت وفق بند 8-2 بخش سوم پیش‌نویس حاضر خواهد بود.
حالا سوال این است که آیا الزام نمایان کردن گوش برای افرادی که حجاب دارند نیز ادامه داشته باشد و اینکه آیا عمل به اعتقاد دینی اشخاص باید فدای امنیت اجتماعی و جلوگیری از جرائم بشود یا خیر.

وزارتخانه متوجه این موضوع می‌باشد که الزام برای نشان دادن گوش در معارضه با عمل به وظیفه دینی برای آن دسته از شهروندان نروژی است که پوشاندن گوش را وظیفه شرعی خود می‌دانند و همینطور این مطلب که مقررات فعلی در نروژ، سختگیرانه‌تر از مقررات معمول بین‌المللی در این مورد است.
اما همزمان، مسئولین نروژی بایست در چارچوب مقررات در دست و تعهدات بین‌المللی، ارزیابی مستقلی از الزامات مورد نیاز برای اطمینان از تطابق پاسپورت با شخص دریافت کننده آن داشته باشند. در این مورد خاص، ملاحظات مهمی در هر دو سوی موضوع وجود دارد و از این جهت وزارتخانه علاقمند است برای موضعگیری در خصوص ادامه دادن یا حذف الزام فعلی (نمایان کردن گوش برای افراد محجبه)، به صورت حداکثری از نظرات افراد ذکر شده در لیست مستعمین از صاحب‌نظران مجموعه های تخصصی مختلف، بهره‌مند شود.

در صورتیکه الزام مربوط به نشان دادن گوش برای افرادی که حجاب بر سر دارند ادامه پیدا کند، تلاش بیشتری خواهد شد که حائل بصری برای این افراد در زمان تصویربرداری و همچنین در نقاط کنترل به کار گرفته شود. وزارتخانه متوجه این مطلب می‌باشد که نشان دادن گوش در تصویر برای بعضی از افراد به دلیل اینکه در زمان تصویربرداری مجبور به باز کردن حجاب در مقابل دیگران هستند، توهین‌آمیز است، اما در عین حال تصور می‌کند ارائه معافیت قانونی به افراد بر مبنای باورها و اعتقادات آنها امکان‌پذیر نباشد. الزامات مورد نیاز برای احراز هویت افراد باید هدفمند و از نظر دینی خنثی باشد.

مطالب مرتبط:

قانون عکس پاسپورت نروژ مغایر با اسلام

اولین پیروزی در مبارزه با قانون ضد اسلامی عکس پاسپورت

یک پیروزی دیگر در مبارزه با قانون عکس پاسپورت

تایید کتبی پلیس برای عکس با حجاب کامل

طلب إعادة النظر في قضية القانون الجديد لصور جوازات السفر لسبب تعرضه على حرية الديانات